İndi heç kim dəqiq deyə bilməyəcək ki, ilk Tabasaran sakini Dərbəndə nə vaxt gəlib çıxıb. Bu məsələ ilə bağlı müxtəlif versiyalar var. Lakin buna baxmayaraq, Dağıstanın digər xalqları (azərbaycanlılar, ləzgilər, tatlar və s.) ilə yanaşı, Tabasaranlar Dərbəndin sosial-iqtisadi və mədəni inkişafına böyük töhfə vermişlər. Onların arasında görkəmli pedaqoq-bəstəkar, Azərbaycanın xalq artisti Hacı Xanməmmədovun (1918-2005; əslən Tabasaran rayonunun Tinit kəndindən) adını çəkə bilərik; cüdoçu, dünya, Avropa Oyunları və Avropa çempionu Kamal Xanməhəmmədova (1986-cı il təvəllüdlü; əslən Xiv rayonunun Kandıq kəndindən); futbolçu, Rusiya çempionatının gümüş mükafatçısı, Moskvanın “Lokomotiv” klubunun mərkəz hücumçusu Timur Süleymanov (2000-ci il təvəllüdlü; əslən Tabasaran rayonunun Nixras kəndindəndir). Rusiyanın Şimal Hərbi Dairəsinin Ukrayna ərazisində fəaliyyətə başlaması ilə bütün dərbəndlilər Vətənin ilk çağırışı ilə Vətənin maraqlarını müdafiə etməyə getdilər. Demək olar ki, hamısı əsl qəhrəmandır. Onlardan biri də İlyas Rəcəbovdur. Rəcəbov İlyas Hakimoviç 17 sentyabr 2022-ci ildə Dərbənd şəhərində Hakim Qasanoviç və Olesya Vilimetovna Rəcəbovanın ailəsində anadan olub. İlyas beynəlmiləl ailədə böyüyüb. Atası Rəcəbov Hakim Həsənoviç 2-ci qrup əlildir. Təqaüddə olsa da, müxtəlif işlərlə məşğul olaraq pul qazanır: qapı quraşdırmaq və s. Tabasaran rayonunun Turuf kəndindəndir. Anası Rəcəbova Olesya Vilimetovna isə evdar qadındır. Onun atası Vilimet Zuhraboviç Xiv rayonunun Kuq ləzgi kəndindəndir. Onun qardaşı oğlu Şuxrat Şıxmetov qol güləşi üzrə Avropa çempionu, qardaşı qızı Zülfiyyə isə qol güləşi üzrə Dünya və Avropa çempionatlarının mükafatçısıdır. Anası Zuxra İmanalievna Kayakent rayonunun Alxacikentin Kumuk kəndində anadan olub. Böyük nənə Biikaba Kuçayevna Kuçakaeva 1941-ci ildə cəbhəyə gedib. Tibb eşelonunda bələdçi kimi xidmət etmişdir. Krım uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edib. O, 1946-cı ildə ağır yaralanaraq xəstəxanadan buraxıldıqdan sonra müharibədən qayıdıb. İlyasın 4 qardaşı və bir bacısı var: İslam, Ramazan, Həsən, İbrahim və Fatimə. İslamın 17 yaşı var, İqtisadiyyat və Hüquq Kollecinin kulinariya şöbəsində oxuyur və eyni zamanda restoranda suşi ustası (suşi ustası) işləyir. Ramazan orta məktəbin 10-cu sinfində oxuyur. Məktəbi bitirdikdən sonra həyatını tibblə bağlamaq istəyir. Həsən 3-cü sinifdə oxuyur. Onun artıq bir arzusu var: o, böyük qardaşı kimi hərbçi olmaq istəyir. İbrahim və Fatimə əkizdir: onların 6 yaşı var. Uşaq bağçasına gedirlər. İlyas Dərbənddə №21 saylı orta məktəbdə oxuyub. 2008-ci ildə bu məktəbdə birinci sinfə qədəm qoyub. Məktəbdə oxuyarkən sərbəst güləşə həvəs göstərirdi. Futbol oynamağı çox sevirdi. O, yaxşı qapıçı idi. İlyas 2017-ci ildə 9-cu sinfi bitirdikdən sonra İqtisadiyyat və Hüquq Kollecinə daxil olub. 2021-ci ildə kolleci bitirərkən “Fövqəladə Hallarda Mühafizə” ixtisasına yiyələnmişdir.

Kollecdə olarkən və hərbi xidmətə qoşulmazdan əvvəl o, pandemiya zamanı könüllü olaraq evlərə yemək və su çatdırırdı. Düzü, insanların problemlərindən uzaq qala bilməzdim. Onun xidmətləri Dərbənd şəhər rəhbərliyi tərəfindən dəfələrlə minnətdarlıqla qeyd olunub. Könüllü olaraq 29 sentyabr 2019-cu ildə Dərbənddə dünya rekordunun müəyyən edilməsində iştirak edib. Bazar günü Dərbənddə Şəhər Günündə yerli Narın-Kala stadionunda təşkil olunan toy ən çoxmillətli toy və qonaqların sayının çox olduğu mərasim kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil edilib. Buna görə Dərbəndin rəhbəri Xizri Abakarov onu təşəkkürlə mükafatlandırıb. Həmin il İlyas hərbi xidmətə çağırılır. O, ayrı-ayrı sahil mühafizə briqadasında, 12676 saylı hərbi hissədə xidmət edib. Hərbi hissə Krımda, Simferopol şəhərinin Perevalnoye kəndində yerləşirdi. Rəcəbov 2022-ci il fevralın 24-də Şimal Hərbi Dairəsi zonasına gedib. Mühafizə şirkətində xidmət etmişdir. Sıravi əsgər İlyas Rəcəbov 2022-ci il sentyabrın 3-də Xerson vilayətinin Berislavski rayonunun Mılovski kənd icmasının Dudçanı kəndində artilleriya atəşi nəticəsində həlak olub. Rusiya Federasiyası Prezidentinin 11 oktyabr 2022-ci il tarixli fərmanı ilə İlyas Rəcəbov “Şücaət” ordeni ilə təltif edilib (ölümündən sonra). Dekabrın 20-də №21 saylı tam orta məktəbdə, bu məktəbin məzunları, Ukraynadakı Şimal Hərbi Dairəsinin şəhid olmuş döyüşçüləri Bəxtiyar Baqdayev, İlyas Rəcəbov və Muxtar Kazımaqomedovun xatirəsinə xatirə lövhələrinin açılışı olub. Dərbəndin başçısı Rüstəmbek Pirmaqomedov qəhrəmanların layiqli tərbiyəsinə görə həlak olanların yaxınlarına və müəllimlərə minnətdarlıq sözləri ilə çıxış edib. Özlərini, həyatlarını düşünmədən mərdlik, şücaət göstərdilər. “Bu gün biz Şimal Hərbi Dairəsinin iştirakçıları olan Dərbənddən olan qardaşlarımıza xatirə lövhələrinin açılışını edirik. Bunlar öz borcunu sonadək mərdliklə yerinə yetirmiş Vətənimizin cəsur və mərd oğullarıdır. Onlar ölkəmizin təhlükəsizliyi üçün ən vacib,ən əziz olan — canlarını verdilər. Biz bunu yadda saxlamalı və bu xatirəni gənc nəslə ötürməliyik”, — deyə şəhər meri bildirib. Müəllimlərin fikrincə, məktəb qəhrəmanların xatirəsini yaşadacaq, onlar indiki nəslə layiqli örnək olacaqlar. Həlak olanların yaxınları onların xatirəsini ehtiramla yad etməyə gələn toplaşanlara təşəkkür ediblər. Sonra abidələr önünə gül dəstələri düzülüb. Açılışda həmçinin Şəhər Məclisinin sədri Həsən Mirzəyev, şəhər icra başçısının müavini Vidadi Zeynalov, Veteranlar Şurasının sədri Hacımurad Hacımuradov və icra hakimiyyətinin struktur bölmələrinin rəhbərləri iştirak ediblər.

Həmin gün İlyas Rəcəbova həsr olunmuş Qəhrəman masasının açılışı olub. Bu stolda ilk oturan İlyasın qardaşı Ramazan oldu. “Qəhrəman masası” vətənpərvərlik layihəsinin məqsədi uşaq və yeniyetmələrdə Vətən tarixinə, ölkəmizin qəhrəmanlıq keçmişinə və bu gününə, hərbi əməliyyatlar qəhrəmanlarına və rəşadətli əməyə qarşı hörmətli münasibətin formalaşdırılmasına şərait yaratmaqdır. Böyük Vətən Müharibəsi veteranlarının, döyüşçülərin, əmək veteranlarının qəhrəmanlıq obrazları nümunəsi. Qəhrəman masası — məktəblə bilavasitə bağlı olan və vətən tarixinə düşmüş və ya zəmanəmizin qəhrəmanı olan əməkdar şəxs, qəhrəman haqqında, onun fotoşəkili, tərcümeyi-halı, haqqında məlumatlar yerləşdirilən şagird masası, qəhrəmanlıq yolu. Stolun üstündə mobil qurğular üçün QR kodu da var, skan edildikdən sonra şagird qəhrəman haqqında məlumatın təqdim olunduğu rəsmi portala aparılacaq. Belə parta arxasında oturmaq hüququ akademik uğur qazanan və məktəbin həyatında fəal iştirak edən şagirdlərə verilir. Vətən tarixinə, qəhrəmanlıq keçmişinə, ölkənin dinc gələcəyi naminə canlarından keçmiş soydaşlarımızın xatirəsinə ehtiram gənclərin vətənpərvərlik tərbiyəsinin əsasını təşkil edir. Yerli təşəbbüslərdən inkişaf edərək ümummilli xarakter alan “Ölməz alay”, “1 nömrəli post” aksiyaları, məktəblərə qəhrəmanların adının verilməsi hərəkatı nəsillər arasında əlaqəni, ölkənin taleyi üçün məsuliyyəti gücləndirir. Məktəb ictimaiyyətinin dəstəklədiyi “Qəhrəman masası” kampaniyası artıq ümumrespublika kampaniyasına çevrilib. İlyas Rəcəbov mehriban və yaxşı insan, sərt və qayğıkeş böyük qardaş, diqqətli və mehriban oğul idi. Hamı onu çox sevirdi.

S. Məhəmmədov