Bu qısa müddətdə Dağıstanda yaşadığım üçün nə vaxtsa peşman olduğumu xatırlamıram. Ancaq vətənimin, ucsuz-bucaqsız zirvələri, yaşıl meşələri, incə Xəzər dənizini görmək üçün dəlicəsinə darıxdığım anları xatırlayıram. Hara getdimsə, həmişə vətənə qayıdırdım. Çətinliklərə və gərginliklərə baxmayaraq həmişə torpağına və doğma yurduma sadiq qalanlardanam. Bu bölgənin sakinlərinin respublikamı nəyə çevirdiyini görmək mənim üçün ikiqat ağrılıdır. Biz bu gün hara getsək də, hara baxsaq da, bir kənd, şəhər, şəhərətrafı və ya rayon olsun, hər yerdə başqa şəhərlərdən, respublikalardan və hətta ölkələrdən gələn turistlərlə, qonaqlarla qarşılaşırıq. Mən çox şadam ki, Dağıstanda turizm sürətlə inkişaf edir. Cürbəcür simaları görmək və görməli yerləri, qəribə təbiət mənzərələrini və abidələrini seyr edən qonaqların gözlərindən, buruya olan həvəsli oxumaq necə də gözəldir. Gözəl günlərin birində ailəmizdə uzaq Kalininqraddan qonaq qəbul etdik. Qədim Dərbəndi seyr etdikdən sonra, yolumuzu sonsuz dağ yolları ilə səyahət edərək təbiətlə birləşib. Seçimimiz Xuçni kəndindəki çox gözəl bir təbii guşəyə — Xuçni şəlaləsinə saldıq.
Dərbənddən ora qədər getmək xeyli vaxt apardı, lakin yolüstü gözəl mənzərələr, divar kimi dayanmış qayalar, qəribə meşələr bizi və qonaqlarımızı heyran etmişdi. Yol kənarənda gözümüzə dəyən bütün gözəlliklərlə şəkil çəkirdik. Ora çatanda, maraqlı bir mənzərə ilə qarşılaşdıq. Şəlaləyə bitişik ərazinin hamısı otel və qonaq evləri ilə inşa edilmişdir. Asfalt yamacından şəlalənin özünə enərək özümüzü, yumşaq desək, şok vəziyyətində gördük. Bir neçə il əvvəl buranı ziyarət edən ərim bizi səhv yerə gəldiyimizə inandırdı, ancaq bir neçə tanış detal gördükdən sonra həmin yür olduğuna razılaşdı.
Burada orgiya və xaosun hökm sürdüyünü demək heç də yanılmaraml! Ancaq bir neçə saat yolda idik və buna görə çox yorulmuşduq, şəlalənin üstündəki yamacda yerləşən dəzgahda oturmağa qərar verdik. Dəzgah və masa qırıntı materiallardan hazırlanmış kimi idi çirkli, dəstə-dəstə insan bədəninə hücum edən viruslu milçəklərlə örtülmüşdür. Bu yamaca qalxanda dəhşətə gəldik! Bütün gözəlliklər zibillənmişdi, boş şüşə araq, pivə, xarab olmuş qidalar olan bağlamalar, köhnəlmiş ayaqqabılar, qutular var idi. Bütün bunlar «möcüzə gazebo» dan bir metr məsafədə idi, bir cüt lövhədən də hazırlanmış iki ev antisanitar qovşağı (tualet), qoxulu idi. Dözülməz üfunət bürüyən və dəstə-dəstə qoxuya yığılan milçəklər buranı da bürümüşdülər. Yamacdan aşağı baxanda bütün bu xarabalıq görünürdü. Orada od yandıran, kabab bişirən, rəqs edən, zibil atan çox sayda insan öz aləmində idi. Onlardan 5 metr aralıda bəzi tikinti işləri
aparılırdı, bir buldozer yer qazır və bir yük maşınının gövdəsinə götürürdü. Ətrafdakıların hamısı toz içində, düzünü desək, sözlə ifadə etmək belə mümkün deyil, Bütün bunlar qoruyucu bir lent olmadan, təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmədən baş verirdi. Orada yeniyetmələr bu texnikanın təkərləri altında ikitəkərli havartmala minirlər, eləbil elə lazımmış kimi. Ancaq səfərimizin ən maraqlı hissəsi, bir oğlanın bizə «hey sən!» sanki anlaşılmayan sözləri ilə başladı. O üfunət (ətirli) «möcüzə çardağını» icarəyə götürməsi üçün bizdən 500 rubl məbləğində ödəmə tələb etdi. Kim olduğunu soruşduğumuzda, burada hamının onu tanıdığını söylədi. Bəlkə mən başa düşmədim, ya da ki, bu təbii bir əlamətdar yerin xüsusi mülkiyyətə çevrildiyi anı qaçırmışam deyə düşündüm. Sonra bu əmlakın sahibi ilə əlaqə qurmaq istədim. Ona ürək sözlərimi demək üçün, mən ona bütün ürəyimdən keçənləri deməli idim. Və dedim!Hörmətli Sahib! Dağıstanın təbii görməli yerləri və qoruqları Dağıstan xalqına məxsusdur! Ancaq tətil yerlərini təşkil etməkdən qazanc əldə etməyə çalışdığınız üçün ən azından iş obyektinizi düzəldin. Zibil, pis qoxu və kanalizasiya suları arasında istirahət etmək üçün insanlardan necə pul tələb edə bilərsiniz. Alınan pula görə ərazini uyğun bir formaya gətirəcək, tualet təmizləyəcək, zibil qutuları qoyacaq, ərazidən müntəzəm olaraq zibil çıxaracaq, gözəl çardaq quraşdıracaq, alış-veriş yerlərini çıxaracaq işçiləri işə götürün — bu təbii bir küncdür, yaxşıdır zibil atanlara və harada gəldi tonqal qalamağa icazə verməyin. Həmin insana, belə də müraciyət etdim «Əmi» işə alacağın adamlara da yerli əhali ilə və gələn qonaqlara necə düzgün müraciət etməyi, necə davranmağı öyrədin. Bütün sanitar, ekoloji və təhlükəsizlik tələblərini pozursunuz. Xəsislik pərdəsi gözlərinizi bağlayıb! Siz buranı zibilliyə çevirməkdənsə, əksinə toxunulmaz olaraq qoruyub saxlayın. Gələcək nəsillərə ötürün, çünki belə getsə övladlarımız tezliklə nəfəs alacaq və yaşamaq üçün
heç bir yeri qalmayacaq. Respublikamza gələn qonaqlar, bizim haqqımızda nə düşünəcəklər? Bu cənnət parçasını nəyə çevirmisiniz? Hər kəsin dilində gəzən, bütün bu gözəlliyi məhv etmisiniz. Sözün həqiqi mənasında təbiətdən bir nalə və kömək çağırışı eşitdim bu gün və xəcalət çəkdim! Beş dəqiqə belə orada qala bilmədik. İnanıram ki, sözlərim qulaqlara çatmayacaq, ancaq insanların ürəyi və vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişəcək!
G. Babayeva
