Bu yaxınlarda Dərbənddə Lenin küçəsi 64 ünvanında çoxdan gözlənilən çox mühüm hadisə baş verdi:bərpadan sonra Şimali Qafqazda yeganə olan  “Xəzər dənizinin təbiəti”muzeyi öz  qapılarını şəhər sakinlərinin və qonaqların üzünə açdı.

Muzeyi,yeni bərpa işləri bitdikdən sonra oranı görməyə içimdə bir istək hissi oyandı.Elə bu məqsədlə muzeyə yollandım.İlk öncə muzeyə daxil olarkən xoş təsadüf nəticəsində Dövlət Büdcə Müəssisəsi Dərbənd Tarix –Memarlıq və Arxeologiya Muzey-Qoruğunun rəhbəri Fətəliyev Vəliyulla Abdullayeviçlə rastlaşdım.Muzeyin yenidən bərpa işlərinin başa çatması və açılışı münasibətilə ona səmimi arzularımızı bildirdim.O qeyd etdi ki: “Hesab edirəm həm şəhər sakinləri,həm də şəhərimizə gələn çoxsaylı turistlərin marağına səbəb olacaq bu Muzeyin açılması təqdirəlayiqdir,şəhərimiz üçün lazımlı bir məkandır”

Dağıstan bioloji müxtəlifliyə və nadir və nəsli kəsilməkdə olan heyvan və bitki növlərinin bolluğuna görə Rusiya Federasiyasında aparıcı yerlərdən birini tutur.Dağıstanda 90-dan çox məməli,300-dən çox quş,70-dən çox balıq,onlardan  çoxlu qiymətli növlər,çox müxtəlif həşəratlar,artroporodlar və s.var.

Qeyd edək ki,Muzey-Qoruğun strukturuna  6 tematik şöbə daxildir. 1993-cü ildə yaradılmış “Xəzərin təbiəti”şöbəsinin rəhbəri Ələkbərova  Aida Çingizovnadır.

Aida Çingizovnadan muzey haqqında məlumat verməsini xahiş etdim.O məmuniyyətlə bildirdi ki,Muzey Xəzər dənizinin diyarşünaslıq sahəsi də daxil olmaqla tarixşünaslıq sahəsi  də daxil olmaqla tarixşünaslıq işlərini həyata keçirən struktur bölmə kimi özünü göstərir.

Muzeyin ekspozisiyasının qurulmasında qarşıya qoyulan vəzifələrdən biri də ziyarətçiləri rayonumuzun ən zəngin flora və faunası ilə tanış etməkdir.

Muzey Cənubi Dağıstanın təbii və iqlim zonalarını əks etdirən bölmələr şəklində ekspozisiyanı ziyarətçilərin diqqətinə təqdim edir.

Muzeydə doldurulmuş heyvanlar, quşlar və su dünyasının nümayəndələri nümayiş etdirilir, onların arasında Qırmızı Kitaba daxil edilmiş növlər də var.

Ekspozisiya 3 küncdən təbii və iqlim qurşaqlarını əks etdirən 5 bölmədən ibarətdir — bunlar: dərman bitkiləri olan herbari guşəsi, həşəratların — kəpənəklər və böcəklərin olduğu guşə, müxtəlif ammonit qalıqları və mineralların olduğu guşə və balıqların olduğu akvarium.

Muzey eksponatlarının kolleksiyası doldurulur və emal olunur

Muzey ekspozisiyaya müasir multimedia texnologiyalarını təqdim edir: quşların və heyvanların səslərinin audio yayımı.

Video divar var.

1- Dağıstanda istirahət üçün dayanan müxtəlif ölkələrdən gələn quşları təqdim edən «Köçəri quşlar» bölməsi

Quşlar heyrətamiz canlılardır. Onlar Yerin demək olar ki, bütün bölgələrində yaşayırlar, bizi hər yerdə əhatə edirlər. Rusiya Federasiyasında köçəri quşların ən böyük köç yollarından biri Dağıstandan keçir. Bu, unikal bir hadisədir: səmada müxtəlif ölkələrdən gələn köçəri quşların qüdrətli sürülərini görmək, hansılar ki, Dağıstanda istirahət üçün dayanacaqlar. Ümumilikdə respublikada, o cümlədən dünya elmi üçün son dərəcə vacib olan üçə yaxın ornitoloji ərazi mövcuddur. Dağıstan qışlayan quşlar üçün ev kimi xidmət edir, onların arasında nadir cinslər də var. Alimlər müəyyən ediblər ki, Dağıstan Respublikasında 350-dən çox quş növü yaşayır. Dağıstanın və Rusiya Federasiyasının Qırmızı Kitabına 58 növ quş daxil edilmişdir.

Ornitoloqlar uzaq məsafələrə köç edən, tez-tez hətta başqa bir qitəyə uçan quşları köçəri adlandırırlar. Quşların insanlar üçün əhəmiyyəti əsasən onlarıntəbiətdəki rolundan asılıdır. Bütün həşərat yeyən quşlarfaydalı hesab olunur, çünki onlar həşəratları, ilk növbədə mədəni və qiymətli yabanı bitkilərin müxtəlifkütləvi zərərvericilərini məhv edirlər. Buna görəquşları qorumaq və onları tarlalara, bağçalara, bağlaracəlb etmək çox vacibdir.

2-ci bölmə «Dağ qurşağı», dağlıq ərazilərin heyvanlarıvə quşları.

Vəhşi heyvanlar özləri üçün dağlıq əraziləri seçiblər.Burada Dağıstan endemikləri ilə tanış ola bilərsiniz: saqqallı keçilər, marallar, Dağıstan turları və bəbirləri. Tünd qəhvəyi ayılar meşələrdə və dağətəyi ərazilərdəyaşayır. Dağıstanda 4500-ə yaxın ali bitki növü bitir, onlardan 1100-ü endemikdir. Düzənlikdə bitki örtüyüəsasən yarımsəhradır. Dağətəyi zonada çəmənliklər vəmeşələr geniş yayılmışdır. Subalp və alp çəmənliklərində fescue, yonca, astragalus, scabiosa vəbaşqaları üstünlük təşkil edir. 3500 metr yüksəklikdəmamırlar, likenlər, soyuğa davamlı bitkilər üstünlüktəşkil edir.

3-cü bölmə «Meşə zonası»

Meşə həyatla dolu bütöv bir dünyadır, heyvanlaraləminin müxtəlif nümayəndələri — heyvanlar, quşlar, sürünənlər, qurdlar və bir çox başqaları üçün yaşayışyeri kimi xidmət edir.

4-cü bölmə “Meşə-çöl zonası”

Bu panoramada Dağıstanın meşə-çöl zonasının quşlarıvə heyvanları var.

5-ci bölmə «Dəniz zonası» Xəzər dənizinin sakinlərinivə sahil zonasının quşlarını təqdim edir.

Xəzərin faunası 1809 növlə təmsil olunur, onlardan415-i onurğalılardır. Xəzər dənizində 101 növ balıqqeydə alınıb. Nərə balıqları: nərə balığı, ulduzlu nərə, beluqa, sünbül və sterlet, o cümlədən vobla, sazan, pike perch, sazan, kefal, kütüm, qızılbalıq, pike kimişirin su balıqları. Xəzər dənizində dəniz məməliləri — Xəzər suitisi də yaşayır. Muzeydə taxidermoloqSultanov Şaib Əkperoviçin işi təqdim olunur.

Muzeydə ammonit qalıqları, minerallar da təqdimolunur.

Belə ətraflı təqdimata,geniş məlumata görə Aida Çingizovnaya minnətdarlığımı bildirdim.Yerigəlmişkən,Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti DərbəndMuzeyində “ Xəzər  dənizinin təbiəti” Muzeyininrəhbəri Ələkbərova Aida Çingizovnanın  “Coğrafiyagecəsi”beynəlxalq maarifləndirmə kampaniyasındaişlırin təşkilində iştirakına görə təşəkkürünvanlamışdır.Biz də bu münasibətlə onu təbrikedirik,uğurlarının daha çox olmasınıarzulayırıq.Əlbəttə,sevindirici haldır ki,Muzey yenidənöz qapılarını ziyarətçilərinə açıb.Arzu edirik ki,bu işlərdavamlı olsun və şəhərimizə gələn qonaqları qürurlabelə məkanlara dəvət edək.

Qeyd edək ki,Muzeyin Puşkin kartı var,girişpulludur,qiymətlər münasibdir.